هدف پژوهش حاضر تبيين مراحل تعليم و تربيت با توجه به ديدگاه ابن سينا در باره نفس است. روش مورد استفاده در اين پژوهش كه پژوهشي كيفي و موردي است، روش توصيفي – تحليلي است. در اين پژوهش كه مراحل تعليم و تربيت با توجه به سير تكاملي نفس تعيين گرديد، سه مرحله تمهيد؛ اعتدال و اعتلا؛ مرحله ملكوتي براي تعليم و تربيت در نظر گرفته شد. مرحله تمهيد كه شامل مرحله نفس نباتي، حيواني و انسان بالقوه (عقل هيولاني تا بالفعل) است از دوران پيش از تولد آغاز مي شود و تا بلوغ صوري ادامه مييابد. دومين مرحله كه شامل انسان بالقوه (عقل هيولاني تا بالفعل) و انسان بالفعل (حصول كليه معقولات ثاني) است از 15 سالگي آغاز مي شود و به دليل فزوني عقل از 40 سالگي به بعد، پاياني براي اين مرحله لحاظ شده است. مرحله ملكوتي كه مرحله انسان بالفعل در معناي تام آن و وصول به مرتبه عقل بالمستفاد است، مرحله نهايي تعليم و تربيت شناخته شد كه متناظر با هدف غايي نظام فلسفي ابن سينا يعني دستيابي به سعادت حقيقي است. نتايج همچنين حاكي از آن است كه ابن سينا با معطوف ساختن توجه به شروع تربيت پيش از تولد، تاديب و تربيت اخلاقي كودك از پايان دو سالگي و… نظام تعليم و تربيتي مادامالعمر متشكل از نظام رسمي و غيررسمي را پايه گذاري نمود.
اين مقاله در فصلنامه آينه معرفت، شماره 36، پاييز 1392 به چاپ رسيده است.
سلام علیکم
مقاله خوبی بود استفاده کردم. اما بنده این مباحث را از مبنا به واسطه مراتب نفس جناب ملاصدرا آموخته ام . البته کتب ابن سینا را مطالعه کرده ام و به نظرم رسید که هر دو یک موضوع را با عینک های متفاوت دیده و بیان نموده اند که این تفاوت تنها به خاطر دریافت شخصی آنها از آثار گذشتگان ایشان است وگر نه هر دو از منابع مشترک بهره برده اند. اما ممکن است شما از مباحث بو علی چراغی به دست آورید و مسیرتان را با چراغ حاصل از نور او روشن کنید و ممکن است از ملاصدرا چراغی به دست آورید و با نور او مسیرتان را روشن کنید . حال اگر از هر دو چراغ استفاده کنید اطراف مسیر را بهتر درک خواهید کرد شاید یکی از چراغها نور کمتر و دیگری نور بیشتری داشته باشد . در صورتی که جنس هر دو یکی است اما شدت و ضعفشان در کنار هم آنها را به رساندن نور مطبوع به اطراف قضایا کمک می کند. البته کتاب مقدمه ای بر معرفت النفس تقی ژاله فر پر است از احادیث أئمه علیهم السلام که در این کتاب ائمه به وسیله بیان احادیث خود به تشریح و تفصیل نفس و قوای هر کدام و مراحل آنها می پردازند .و حتی محل انبعاث هر نفس را در بدن آدمی بیان می کنند و با دانستن این احادیث نقشه وجودی نفس انسانی برایتان آشکار شده و خود پی خواهید برد که چگونه اصول و روشهای تعلیم و تربیت را طرح ریزی کنید حداقل برای شخص خودتان .
کتاب کلیدهای شخصیت انسان از حسین میرزایی حاصل تلاش و مطالعه ایشان بر روی احادیث و روایات است. همچنین مباحث معرفت النفس علامه حسن زاده آملی به دلیل داشتن علم حضوری نسبت به نفس خودشان و کتاب جنود عقل و جهل امام خمینی به دلیل بیان لشکریان نفس.
دوباره سلام
قصد جسارت نداشتم . بیان مطالب فوق تنها ارائه نظر شخصی ام بوده و قصد دیگری نداشته ام. عذرخواهی می کنم.